Przedawnienie to instytucja prawa cywilnego, która pozwala na uchylenie się od obowiązku zaspokojenia roszczenia. Po upływie określonego w Kodeksie cywilnym terminu możliwość dochodzenia roszczeń przed sądem staje się ograniczona. Bieg przedawnienia może być przerwany albo zawieszony.

Jest to ważna informacja dla przedsiębiorcy, zarówno jako dłużnika, jak i składającego roszczenia. W pierwszym przypadku przedsiębiorca musi być świadomy, kiedy jego wierzyciel nie może żądać już od niego spłaty i jakie działania przerwą bieg roszczenia. Jeżeli to przedsiębiorca jest wierzycielem, to istotna będzie dla niego informacja, w jakim czasie może złożyć roszczenia. Tylko wtedy będzie mógł liczyć na pomoc sądów i komornika.

Jakie są terminy przedawnień?

Wyróżnia się terminy ogólne i szczególne. Te pierwsze obowiązują jeżeli przepis szczególny nie przewiduje innego terminu przedawnienia roszczenia (np. przepis dla niektórych roszczeń z umowy najmu skraca termin przedawnienia do roku). Terminy ogólne to:

• 10 lat to podstawowy termin przedawnienia
• 3 lata w przypadku roszczeń o świadczenia okresowe (czynsz najmu, odsetki, renta)
• 3 lata w przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej

Zawieszenie biegu przedawnień

Termin przedawnienia nie oznacza, że właśnie do tego czasu będzie ważne roszczenie. Istnieje kilka okoliczności, które mogą zawiesić ten okres. Są to okoliczności utrudniające albo uniemożliwiające dochodzenie roszczeń. W takich przypadkach podczas ustalania biegu terminów przedawnienia nie liczy się pewnych okresów czasu. Kiedy okoliczności ustaną, bieg przedawnienie płynie dalej, nie zaczyna się od początku. Istnieją 4 okoliczności, które mogą zawiesić bieg przedawnień:

• w przypadku roszczeń przysługujących dzieciom od rodziców będzie to czas trwania władzy rodzicielskiej
• w przypadku roszczeń dla osób, które nie mają pełnej zdolności prawnej przeciwko ich opiekunom prawnym albo kuratorowi będzie to czas sprawowania opieki, albo kurateli
• czas trwania małżeństwa zawiesza bieg przedawnienia roszczeń przysługujących jednemu małżonkowi wobec drugiego małżonka
• okres trwania siły wyższej – dotyczy to wszystkich roszczeń, w których występuje brak możliwości ich dochodzenia spowodowany siłą wyższą

Czym może być wspomniana siła wyższa? Może to być szeroki wachlarz okoliczności, od wojny po powódź czy inny kataklizm.

Przerwanie biegu przedawnienia

Istnieją też okoliczności, które nie tylko zawieszają bieg przedawnienia, ale mogą je całkowicie przerwać. Wtedy okres przedawnienia zaczyna biec od nowa, od daty tego zdarzenia. Ich lista jest jednak krótsza. Bieg przedawnienia przerywa tylko:

• każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw, lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju, albo przed sądem polubownym przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia, lub ustalenia, albo zaspokojenia, lub zabezpieczenia roszczenia (np. wniesienie pozwu, złożenie wniosku o wezwanie do próby ugodowej, zgłoszenie wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji).
• uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje (pisemne oświadczenie albo spłata części roszczeń)
• wszczęcie mediacji

W pierwszym przypadku wiedza o czynnościach, które przerywają bieg przedawnienia, jest ważna zarówno dla przedsiębiorcy dłużnika, jak i wierzyciela. Ten pierwszy może wydłużyć czas, jaki ma na spłatę, wnosząc do sądu pozwy i wnioski przeciw swojemu wierzycielowi. Oczywiście bieg przedawnienia przerwą tylko czynności uznane przez sąd za właściwe. W przypadku wierzyciela, musi on być świadom, że wszelkie wezwania do próby ugodowej albo złożenie wniosku do komornika wydłuży czas, jaki dłużnik ma na spłatę roszczenia. Dlatego przed jakimikolwiek czynnościami warto się zastanowić, czy są one opłacalne.

Które sprawy nie mogą być przedawnione?

Ponieważ przedawnieniu podlegają tylko cywilnoprawne roszczenia majątkowe, to istnieje kategoria spraw, które nigdy się nie przedawniają. Należą do nich:

• roszczenia, które nie mają charakteru cywilnoprawnego – roszczenia procesowe, administracyjnoprawne, itp. (np. roszczenie o odszkodowanie za wywłaszczenie, ograniczenie własności nieruchomości, kradzież patentu)
• uprawnienia cywilnoprawne – prawa podmiotowe bezwzględne (np. prawo własności nieruchomości) czy uprawnienia kształtujące (np. uprawnienie do wypowiedzenia umowy)
• roszczenia niemajątkowe (np. roszczenia, które mają chronić dobra osobiste, roszczenie o ustalenie nieważności umowy, roszczenia ze stosunków rodzinno-osobistych).

Istnieją też przypadki, kiedy przedawnieniu nie ulegają też roszczenia cywilnoprawne majątkowe. Według art. 223 § 1 Kodeksu cywilnego nie przedawniają się roszczenia windykacyjne i negatoryjne dotyczące nieruchomości. Przepisy te wynikają z prawa własności. Roszczenia windykacyjne to roszczenia o wydanie rzeczy, w tym przypadku nieruchomości. Jeżeli dłużnik nie ma prawa do władania daną rzeczą – np. skończyła mu się umowa najmu – to musi wydać własność  w jej obecnym stanie.

Roszczenia negatoryjne to roszczenia chroniące własność przed naruszeniem. Będzie to np. regularne przechodzenie albo przejeżdżanie przez czyjąś ziemię, wypasanie na niej swojego bydła albo zalewanie danej ziemi ściekami czy kierowanie na nią dymu.

Takie roszczenia dotyczące prawa własności nie mają okresu przedawnienia.